Салом, дўстлар! Uztrend жамоаси Ўзбекистондаги ҳожатхоналар мавзусига бағишланган “Қулайликсиз” лойиҳасини давом эттирмоқда.
Бизнинг биринчи экспертимиз — Комилжон Колбаев, Тошкент вилояти Оҳангарон шаҳри санитария-эпидемиология бўлими болалар ва ўсмирлар гигиенаси бўйича санитария шифокори.
– Бизнинг ҳудудда 9 та умумтаълим мактаби ва 16 та мактабгача таълим муассасаси мавжуд. Саккизта мактаб марказлашган канализация тизимига уланган, 8-сон мактаб эса жорий йилда уланиши режалаштирилган, – дейди Комилжон Колбаев «Uztrend.uz»га.
Унинг сўзларига кўра, Оҳангарондаги барча болалар боғчалари марказий канализация тизимига уланган ва улар тўлиқ санитария-гигиена талабларига жавоб беради. Шаҳар ҳудудидаги барча мактаб ва мактабгача таълим муассасаларига гигиена қоидаларига риоя қилиш ва инфекцион ҳамда паразитар касалликларнинг олдини олиш бўйича тавсиялар берилади. Натижада, 2024 йилда бу касалликлар сони 2023 йилга нисбатан камайган.
Шаҳар ташқарисидаги вазият ҳақида бизга Оҳангарон тумани СЭСнинг санитария-гигиена бўлими шифокори Дилфуза Сапаралиева сўзлаб берди. Туманда 54 та мактаб ва 37 та давлат мактабгача таълим муассасаси фаолият юритади.
– Биз мактаблар ва болалар боғчаларида санитария назоратини олиб борамиз. Текширув давомида уларга амалий ёрдам кўрсатамиз. Ҳудудимиздаги барча мактаблар қишлоқ жойларда жойлашган. Фақатгина 52-мактаб (Нуробод шаҳарчаси) марказий канализация тизимига уланган, тизим яхши ҳолатда. Аммо ҳожатхонанинг ўзи ҳақида бундай дейиш қийин: эшиклари синган, пол таъмирталаб, – деди Дилфуза Сапаралиева «Uztrend.uz»га.
17-мактабнинг ҳожатхоналари биноидан 20–25 метр узоқликда жойлашган, йўлаклар асфалтланган. Аммо учта ҳожатхонада чуқурлар тўлиб кетган, зудлик билан тозалаш зарур. Эшиклар, деворлар, пол ва томлар таъмирталаб. Тозалаш воситалари йўқ. Яқинда қўл ювиш учун кран ўрнатилган, лекин фойдаланиш шароитлари тўғри ташкил этилмаган: совун ва салфеткалар йўқ. Вазият ўрганилиб, мактаб раҳбариятига тегишли тавсиялар берилди.
48-мактаб (Янгиҳаёт маҳалласи)даги ҳожатхона яхши ҳолатда: таъмирланган, тозалаш мунтазам олиб борилади, дезинфекция воситалари мавжуд.
Текширув давомида айрим мактабларда дезинфекция воситалари йўқлиги аниқланди, шунинг учун маъмурият уларни ўз маблағлари ҳисобига сотиб олишга мажбур бўлмоқда. Ўғил ва қизлар учун мўлжалланган ҳожатхоналарда чиқинди челаклари ва ҳожатхона қоғозлари етарли эмас. Айрим мактабларда ҳожатхонага олиб борадиган йўллар асфалтланмаган. Шунингдек, сув чиқариш тизимлари яроқсиз ва ёриқларга эга.
– Биз педагоглар ва тиббий ходимлар билан тушунтириш ишларини олиб бордик, – давом этади Дилфуза Сапаралиева. – Улар ҳожатхоналарни дезинфекция қилиш учун хлорли эритмалар тайёрлашади.
Мактабгача таълим муассасаларида ҳожатхоналар фақат бинолар ичида жойлашган. 11-сон болалар боғчасида ҳожатхоналар тўлиқ ишламаяпти. Баъзи боғчаларда доимий сув таъминоти йўқ ёки сув тез-тез узилиб туради, шунинг учун сув ташиб келтирилади. Қўл ювиш мосламалари ва ҳожатхоналар тўлиқ ишламайди: тўртта санузелдан фақат иккитаси ёки баъзида фақат биттаси ишлайди.
18-сон болалар боғчасида (Янгиҳаёт) ҳожатхоналар қисман таъмирталаб. Биз ушбу мактабгача таълим муассасаси раҳбариятига дезинфекция воситалари, ва, умуман ҳолатни яхшилаш учун маблағ ажратиш бўйича тавсиялар бердик. Такрорий текширувлар натижасида камчиликлар бартараф этилмагани ва таъмирлаш юзаки амалга оширилгани маълум бўлди. Хоналарни дезинфекция қилиш ишлари ҳам талабга жавоб бермайди.
СЭС ходимлари аниқланган камчиликлар тўғрисида маълумотларни давлат муассасалари ва мактабгача таълим тизимлари раҳбарларига етказадилар. Тиббиёт ходимлари билан паразитар касалликларнинг олдини олиш юзасидан тушунтириш ишлари олиб борилиб, ўқувчилар ва боғча болалари саломатлигини асраш юзасидан тавсиялар берилмоқда.
Уйгача сабр қиламиз
Эслатиб ўтамиз, жорий йил май ойидан мамлакатимизда “Тоза қўллар” дастури бошланди. Унинг мақсади – барча тиббиёт ва таълим муассасаларини қўл ювиш учун санитария-гигиена воситалари билан таъминлашдир. Дастурга кўра, мавжуд ҳожатхоналар ва душ хоналарининг техник ҳолатини яхшилаш бўйича чора-тадбирлар кўриш, янги қурилаётган муассасаларда эса уларни фақат бинолар ичида жойлаштириш талаб этилади.
Биз Тошкентнинг марказий бўлмаган, чет ҳудудларда жойлашган иккита оддий мактаб — 35-мактаб ва 221-мактаб ўқувчилари ва уларнинг ота-оналари ўртасида сўровнома ўтказдик. 35-мактаб ТТЗ-4да жойлашган, 221-мактаб эса ундан икки километр нарироқда — Феруза-2 массивида. Биринчи мактабда қизлар ва уларнинг ота-оналари, иккинчисида эса ўғил болалар сўралди. Жавобларни қиёслаб кўринг:
| Савол | 35 мактаб | 211 мактаб |
| Сантехника тез-тез бузиладими? | Доими соз | Соз |
| Кабинкалар қандай аҳволда – ичкаридан ёпиладими? | Қулфлагувчи мосламалар тез-тез бузилиб туради | Ёпилмайди ва ноқулайлик туғдиради |
| Кабинкалардан ҳожатхона қоғози борми? | Йўқ, ўзимиз олиб келамиз | Қоғозни мактаб фонди пулига сотиб оламиз |
| Кабинкаларда чиқинди соладиган корзиналар борми? | Бор, ҳаммасида | Ҳаммасида эмас, доимий бор эмас |
| Ҳожатхонада иссиқ сув борми (узилишлар билан/вақтинча/умуман йўқ) | Умуман йўқ | Кабинкалар иситилмайди. Қанақа иссиқ сув ҳақида гап бўлиши мумкин? |
| Раковинада совун, сочиқ ёки салфетка борми? | Ҳеч қачон йўқ | Ҳеч қачон бўлмаган |
| Ҳожатхонада ёқисмиз ҳид борми, тозалаш ишлари қандай олиб борилади? Ҳаво алмашиш тизими қандай ишлайди? | Ҳаво алмашиши ёмон, ёқисмиз ҳид мавжуд | Ёқисмиз ҳид бутун коридор бўйлаб тарқалган |
| Бу қишда ҳожатхона иситилдими? | Ҳа | Йўқ, совуқ бўлди |
| Ҳожатхона доим ёритиладими? | Ҳа доим ёритилади | Ёритилиш билан муаммолар бўлмаган |
| Унитазда ўтирғичлар борми? | Бу унитаз эмас (расм) | Ҳа |
| Ҳожатхона поли сирпанчиқми? | Кўпинча сирпанчиқ бўлади | Ҳа |
Бу расм 35-мактаб ҳожатхонасида олинган. Кабинкалар ёпилмагани сабабли қизлар ҳожатхонага икки киши бўлиб киришади: бири ичкарида бўлса, иккинчиси эшикни кузатиб туради. Бир она юқорида келтирилган муаммолар сабабли мактаб ҳожатхонасига бормаслик учун, уйгача чидайдиган қизча ҳақида айтиб билади.
221-мактаб ўқувчисининг отаси айтишича, улар мактаб маъмуриятига ҳожатхоналарда иситиш йўқлиги ва ёмон ҳид ҳақида мурожаат қилишган. Маъмурият эса бу муаммоларда “Таштеплоэнерго” ва шаҳар канализация тизими айбдорлигини айтган.
Унинг сўзларига кўра, ота-оналар синф жамғармасига пул тўлаб, ҳожатхоналарни тозалаш, туалет қоғози ва салфеткалар учун маблағ йиғишади. Ҳатто латта ва чиқинди пакетларини ҳам ўзлари сотиб олишади.
Сизнинг янги квартирангиз — собиқ ҳожатхона
Рости, бу ҳақда эшитиб, биз ҳам ҳайратландик. Бу «даҳшатли» сирни бизга (анонимлик шарти билан) “слабoточка” (слаботок тизимлари: интернет-кабеллар, телефония, телевидение, видеокузатув, ёнғин сигнализацияси ва ҳ.к.) монтажчиси очди.
Бу маълумотни етказган киши Тошкент марказига яқин жойлашган, ҳали қурилиши тугалланмаган янги элитали турар-жой мажмуасида ишлаган. Сиртидан жуда чиройли, эҳтимол ичкаридан ҳам. Лекин у бизга кўздан яширин қоладиган ҳчларни айтди. Масалан, янги бинолардаги техник шахталарда ва осма шифтлар ортида сийдик бор баклашкалар сақланиб қолади.
Бундай ҳолатнинг сабаби оддий: қурилишдаги биотуалетлар ўз вақтида тозаланмайди. Энди энг муҳими — маълум кўк пластик кабинкалар ерда ўрнатилади, яъни биринчи қаватда. Қурувчи ёки монтажчи учун 10–15 қават пастга тушиб чиқиш жуда қийин албатта. Бу пайтда лифтлар ҳали ҳам ишламайди.
Албатта, қурилиш давомида қаватларда асбоб-ускуналар омборлари, вақтинчалик ошхоналар ва ётоқхоналар ташкил қилинади. Лекин биотуалет эмас. Биз билан суҳбатлашган манбанинг сўзларига кўра, бундай ҳолат пойтахтдаги кўплаб қурилиш объектларида кузатилади. Аксар ҳолларда, баланд қаватлардаги квартиралардан бири вақтинчалик ҳожатхонага айлантирилади.